Wywiady Czwartkowe: Co z tym glutenem?

Gluten to, gluten tamto. Na lotniskach można już spotkać się z reklamami wódki z ziemniaków z dumnym napisem „gluten free”. Jak do tych wszystkich informacji podejść racjonalnie i nie dać się zwariować? O zdanie zapytałam eksperta – lekarza, a przy okazji moją osobistą mamę, znaną pod pseudonimem Mama Mrzenka.

Dieta bezglutenowa jest coraz bardziej popularna. Czy ma ona sens?

Nie  u wszystkich. Największym problemem są osoby, które chorują na celiakie i nie są tego świadome. 9/10 osób chorujących na celiakie o tym nie wie.

Czym w ogóle jest celiakia?

Celiakia to choroba autoimmunologiczna. Jest spowodowana przez gluten (występujący w pszenicy, życie, jęczmieniu) i występuje u osób z predyspozycją genetyczną. Pod wpływem glutenu dochodzi do wytwarzania swoistych przeciwciał i reakcji zapalnej prowadzącej do zaniku kosmków jelita cienkiego. Powoduje to zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych, co przekłada się na objawy chorobowe. Potwierdzona celiakia to dieta eliminacyjna na całe życie.

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Udzieci to nieprawidłowy przyrost masy ciała, nawrotowe bóle brzucha, biegunki, anemia. U dorosłych przebieg jest bardziej nietypowy, często choroba rozpoznawana jest dopiero u 40-50latków. Mogą występować niecharakterystyczne wzdęcia i bóle brzucha, długo utrzymujaca się anemia, a często jedynym objawem może być nawracająca opryszczka.

Jak można zbadać czy chorujemy na celiakie?

Diagnostykę w kierunku celiaki przeprowadza się w poradniach gastroenterologicznych. Bada się stężenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTGA). Dalszym krokiem w diagnostyce tej choroby może być badanie genetyczne, przede wszystkim należy sprawdzić antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Nieobecność wyżej wymienionych właściwie wyklucza rozpoznanie celiaki. Dodatnie badania genetyczne to tylko potencjalna możliwość choroby, dlatego nie zaleca się wprowadzania diety bezglutenowej u osób bez objawów choroby.

Czy tylko osoby z celiakią powinny unikać glutenu?

Nie. Osoby, u których występuje alergia na alergeny ziaren zbóż muszą również unikać glutenu. W tym wypadku jednak, po jakimś czasie organizm może zacząć tolerować pokarmy zawierająca gluten. Ciekawą sprawą jest to, że w niektórych przypadkach sama pszenica nie ma wystarczająco dużo siły do tego, aby wyzwolić reakcje alergiczną. Potrzebuje do tego kompana, tzw. kofaktora, którym np. może być wysiłek fizyczny lub alkohol. Zjedzenie samej bułki może nie nieść ze sobą żadnych objawów, ale już ta sama bułka połączona z bieganiem lub drinkiem, może spowodować różne reakcje (od spadeku ciśnienia po utratę przytomności, mogąca nawet zagrażać życiu). Alergia na gluten to nie tylko pożywienie. Może ona się objawić poprzez wdychanie (np. astma piekarzy) oraz poprzez kontakt skórny ze zbożem. Romantyczne zdjęcia wśród łanów pszenicy mogą w tym wypadku nie być najlepszym pomysłem.

Jak rozpoznać alergię?

Jeśli podejrzewamy u siebie alergię na gluten najlepiej zastosować dietę eliminacyjną (wykluczenie pszenicy) na okres 4 tygodni. Przez ten czas obserwujemy siebie, sprawdzamy czy zniknął nam katar, czy mamy wysypkę, czy swędzi nas skóra, czy zmniejszyły się wzdęcia i bóle brzucha. Po okresie karencji ponownie wprowadzamy podejrzany pokarm i znowu obserwujemy co się dzieje. To możemy zrobić sami. Pomocą mogą być także punktowe testy skórne lub testy wykonane z krwi (asIgE, czyli specyficzne przeciwciała występujące w krwi przeciwko białkom ziarna pszenicy). Jednak pamiętajmy, że leczymy objawy pacjenta, a nie wyniki.

Co poradziłabyś osobom, które bombardowane są zewsząd informacjami o diecie bezglutenowej?

Zdrowy rozsądek i jeszcze raz rozsądek. Pacjenci, którzy na podstawie dodatnich testów alergicznych eliminują zbyt dużo pokarmów ze swojej diety szybciej potrafią nabawić się niedoborów żywieniowych niż wyleczyć się z alergii.

Bardzo dziękuję za rozmowę.